Een positief restitutiebesluit voor een vermist gewaand schilderij is het mooiste resultaat dat een onderzoeker van roofkunst zich kan wensen! Lees hier het persbericht van Restitutiecommissie, dat vandaag is verspreid. Het meer gedetailleerde advies is hier te vinden.
Met steun van het Mondriaan Fonds mocht ik in 2021-2025 onderzoek doen naar de roof van vrijmetselaarserfgoed in de Tweede Wereldoorlog. De vrijmetselarij, een eeuwenoud sociaal netwerk met een bijzondere rituele traditie, is in nazipropaganda afgeschilderd als een ‘volksvijandig Joods complot’. In werkelijkheid vormden de tolerante idealen en landelijke organisatiestructuur van de vereniging een potentiële bron van verzet, een bedreiging voor de bezetter. In september 1940 werd de vrijmetselarij in heel Nederland verboden, waarna een systematische roof van alle logebezit volgde.
Niet alleen de banktegoeden, verenigingsgebouwen en inboedels, maar ook historische archieven, bibliotheken, kunst en erfgoed van alle Nederlandse loges zijn geroofd. Rituele ruimtes en voorwerpen werden moedwillig vernietigd. Ook het museum van de Orde van Vrijmetselaren, met haar beroemde Kloss-collectie en legaat van Grootmeester prins Frederik, werd volledig leeggeroofd. Ook andere, ‘gemengde’ vrijmetselaarsorganisaties (Le Droit Humain en Nederlands Verbond van Vrijmetselaren) werden getroffen.
Terwijl geroofde loge-bibliotheken en -archieven na de bevrijding grotendeels zijn teruggevonden, bleven de meeste objecten, waaronder museumstukken, vermist. Men nam aan dat deze alle door de Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg (ERR) waren afgevoerd naar de Hohe Schule der NSDAP in Frankfurt, en daar bij een bombardement volledig verloren waren gegaan. Uit onderzoek blijkt nu dat de roof veel complexer is verlopen. De aanname dat alles verloren was, betekende voor de Orde echter dat verdere opsporingspogingen uitbleven.
De herontdekking van het genoemde schilderij en teruggavebesluit zijn van symbolisch belang voor de Orde en de vele loges, die nog altijd talloze rituele voorwerpen, kunstwerken en gedenkstukken missen. Na de beoogde publicatie van de onderzoeksresultaten zullen er hopelijk meer ogen gaan meespeuren naar de vermiste museumstukken. Wie ondertussen meer wil weten over de lotgevallen van de vrijmetselarij in oorlogstijd, kan de expositie ‘Vrijheid en Vooroordeel’ in het Vrijmetselarij Museum in Den Haag bezoeken.
Fruitstilleven door Johannes Bosschaert, NK2856. Foto: RCE.
Niet alleen de banktegoeden, verenigingsgebouwen en inboedels, maar ook historische archieven, bibliotheken, kunst en erfgoed van alle Nederlandse loges zijn geroofd. Rituele ruimtes en voorwerpen werden moedwillig vernietigd. Ook het museum van de Orde van Vrijmetselaren, met haar beroemde Kloss-collectie en legaat van Grootmeester prins Frederik, werd volledig leeggeroofd. Ook andere, ‘gemengde’ vrijmetselaarsorganisaties (Le Droit Humain en Nederlands Verbond van Vrijmetselaren) werden getroffen.
Terwijl geroofde loge-bibliotheken en -archieven na de bevrijding grotendeels zijn teruggevonden, bleven de meeste objecten, waaronder museumstukken, vermist. Men nam aan dat deze alle door de Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg (ERR) waren afgevoerd naar de Hohe Schule der NSDAP in Frankfurt, en daar bij een bombardement volledig verloren waren gegaan. Uit onderzoek blijkt nu dat de roof veel complexer is verlopen. De aanname dat alles verloren was, betekende voor de Orde echter dat verdere opsporingspogingen uitbleven.
De herontdekking van het genoemde schilderij en teruggavebesluit zijn van symbolisch belang voor de Orde en de vele loges, die nog altijd talloze rituele voorwerpen, kunstwerken en gedenkstukken missen. Na de beoogde publicatie van de onderzoeksresultaten zullen er hopelijk meer ogen gaan meespeuren naar de vermiste museumstukken. Wie ondertussen meer wil weten over de lotgevallen van de vrijmetselarij in oorlogstijd, kan de expositie ‘Vrijheid en Vooroordeel’ in het Vrijmetselarij Museum in Den Haag bezoeken.
Reacties
Een reactie posten
Dank voor het lezen van deze blog, laat hier gerust een reactie achter: